KATMA DEĞER VERGİSİ MÜKELLEFLERİNİN ÖDEME
KAYDEDİCİ CİHAZLARI KULLANMALARI MECBURİYETİ HAKKINDA KANUNLA İLGİLİ GENEL
TEBLİĞ
(SERİ NO: 68)
Katma
Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları
Mecburiyeti Hakkında 3100 sayılı Kanuna göre akaryakıt pompaları ödeme
kaydedici cihazlara bağlanan istasyonlarda yapılan akaryakıt satışlarında
düzenlenecek ödeme kaydedici cihaz fişleri ve bu fişlerin faturaya
dönüştürülmesi ile ilgili işlemler bu Tebliğin konusunu oluşturmaktadır. Bu
Tebliğdeki “akaryakıt” tabiri “LPG” yi de kapsamaktadır.
1-
Akaryakıt
Pompalarına Bağlı Ödeme Kaydedici Cihazlar Kullanılarak
Verilen Fişlerin Fatura Yerine Geçen Belge Olarak Kabul Edilmesi
Bilindiği
üzere, 3100 sayılı Kanunla ilgili olarak yayımlanan 58 Seri No.lu Genel
Tebliğin 1/d bölümünde, mükelleflerin ticari,
zirai ve mesleki faaliyetleriyle ilgili olarak satın aldıkları akaryakıt
bedeli karşılığında düzenlenecek ödeme kaydedici cihaz fişlerinin gider
belgesi olarak kabul edilmesinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun
Mükerrer 257 nci maddesi ile Bakanlığımıza tanınan yetkiye dayanılarak
uygun görüldüğü açıklanmıştı.
Ancak,
akaryakıt pompalarının ödeme kaydedici cihazlara bağlanması ile ilgili
uygulamanın başlamasıyla birlikte Bakanlığımıza intikal eden olaylardan,
pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle yapılan
akaryakıt satışlarında ödeme kaydedici cihazlardan otomatik olarak çıkan
fişlerin gider belgesi olarak kullanılmasında tereddüte düşüldüğü, söz
konusu fişler alınmakla beraber satış tutarının fatura düzenleme haddini
(2006 yılı için 520,00.-YTL) aşmamasına rağmen araç sahip veya
sürücülerinin ödeme kaydedici cihaz fişi yerine fatura verilmesinde ısrar
ettikleri, bu durumun istasyon işletmelerinde mükerrer belge düzenlenmesi
nedeniyle muhasebe kayıtlarının yapılmasında ve iptal edilen belgelerin
istendiğinde ibraz edilmek üzere muhafazasında ilave iş yükü getirdiği ve
zaman kaybına neden olduğu anlaşılmıştır.
Bu
hususlar dikkate alınarak, uygulama birliğini sağlamak amacıyla aşağıdaki
açıklamaların yapılmasına gerek duyulmuştur.
Vergi Usul
Kanununun Mükerrer 257 nci maddesinin 1 numaralı bendinde; “Mükellef ve
meslek grupları itibariyle muhasebe usul ve esaslarını tespit etmeye, bu
Kanuna göre tutulmakta olan defter ve belgeler ile bunlara ilaveten
tutulmasını veya düzenlenmesini uygun gördüğü defter ve belgelerin mahiyet,
şekil ve ihtiva etmesi zorunlu bilgileri belirlemeye, bunlarda değişiklik
yapmaya; ...”, 3 numaralı bendinde ise “Tutulması ve düzenlenmesi zorunlu
defter, kayıt ve belgelerin mikro film, mikro fiş veya elektronik bilgi ve
kayıt araçlarıyla yapılması veya bu kayıt ortamlarında saklanması hususunda
izin vermeye veya zorunluluk getirmeye, ...” Maliye Bakanlığının yetkili
olduğu hükümleri bulunmaktadır.
Anılan hükümlerle Bakanlığımıza
tanınan yetkiye dayanılarak, akaryakıt pompalarının bağlı olduğu ödeme
kaydedici cihazlar kullanılmak suretiyle otomatik olarak düzenlenen
fişlerin, fatura düzenleme tutarının (2006 yılı için 520,00 YTL) altında
veya üstünde olsa dahi “fatura yerine geçen belge” olarak
kabul edilmesi ve bu şekilde belgelenen satışlar dolayısıyla nihai tüketiciler
veya vergi mükelleflerince yapılan fatura düzenleme taleplerinin dikkate
alınmaması uygun görülmüştür.
Buna
göre, nihai tüketicilerin tüketim amacıyla, mükellef olanların ise ticari,
zirai ve mesleki faaliyetleriyle ilgili olarak satın aldıkları akaryakıt
karşılığında düzenlenecek (üzerinde
“TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi bulunanlar hariç) söz konusu ödeme kaydedici cihaz
fişleri, üzerinde yazılı tutar ne olursa olsun fatura yerine geçen belge
olarak kabul edilecek, ayrıca faturaya dönüştürülmesi istenmeyecek ve
yapılan incelemeler ve kontroller sırasında bu fişleri gider belgesi olarak
kullananlardan fatura ibrazı talep edilmeyecektir.
2-
Taşıt veya
Müşteri Tanıma Sistemleri Kullanılarak veya Özel Anlaşmalara
Dayanılarak Yapılan Akaryakıt Satışlarında Belge Düzeni
Akaryakıt
istasyon işletmeleri veya dağıtım şirketleri, bazı kamu kurumları veya özel
firmalara, işleriyle ilgili taşıtları için taşıt tanıma, müşteri tanıma vb.
sistemleri veya özel olarak geliştirilen kartları kullanarak ya da özel
anlaşmalara dayanarak akaryakıt satabilmektedirler. Anılan işletmelerin
bahse konu satışlarını aşağıdaki açıklamalar çerçevesinde belgelendirmeleri
de mümkün bulunmaktadır.
Akaryakıt
pompaları ödeme kaydedici cihazlara bağlanmış olan istasyonlardan;
a)
Taşıt tanıma, müşteri tanıma vb. sistemler kullanılarak (fiş üzerinde
“TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi
bulunan),
b) Bazı kurumlar tarafından geliştirilen özel kartlar
kullanılarak (akıllı kart vb.),
c)
Taşıt tanıma, müşteri tanıma vb. sistemler olmaksızın müşteriler ile
akaryakıt dağıtım şirketleri veya istasyon işletmecileri arasında yapılan
özel anlaşmalara dayanılarak,
gerçekleştirilen
(ve pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlardan
otomatik olarak çıkan fişlerle belgelendirilen) ve faturası mal
teslimini müteakiben belirli periyotlarla düzenlenen akaryakıt
satışlarına münhasır olmak üzere, bu satışlara ilişkin faturanın (katma
değer vergisi açısından vergilendirme dönemi aşılmamak şartıyla) onbeş gün
içinde dağıtım şirketleri ve/veya akaryakıt istasyon işletmelerince Vergi
Usul Kanununa göre toplu olarak düzenlenmesi uygun bulunmuştur.
Bu
şekilde akaryakıt satışı yapılan kişiler adına düzenlenecek faturanın her
iki nüshasının ekinde; faturaya dönüştürülen fişlerin tarihi, numarası
(“TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi olan
fişlerin faturaya dönüştürülmesinde, fişlerin tarih ve numarasının
belirtilmesine gerek yoktur), taşıtın plaka no.su, akaryakıt cinsi,
miktarı ve tutarı liste halinde belirtilecektir. Akaryakıt istasyonu
işletmeleri veya dağıtım şirketleri bahse konu listeleri, faturanın
düzenlendiği tarih itibariyle hazırlayacaklar ve kaşeleyip imzaladıktan
sonra gerektiğinde ibraz edilmek üzere ilgili faturayla birlikte muhafaza
edeceklerdir. İşletmeler, muhasebe kayıtlarında bu faturalarda yazılı
miktar ve tutarları esas alacaklardır.
Yukarıda
belirtildiği şekilde faturası sonradan düzenlenen (Taşıt tanıma, müşteri
tanıma vb. sistemler kullanılmadan özel anlaşmalara dayanılarak yapılan)
akaryakıt satışlarına ait ödeme kaydedici cihaz fişleri, akaryakıt
istasyonu işletmelerince üzerine “İPTAL” şerhi düşülerek iptal edilmek
suretiyle adına fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlara verilecektir. Bahse
konu fişler, adına fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlarca ilgili faturaya
eklenmek suretiyle saklanacaktır. Şu kadar ki dileyen istasyon işletmeleri,
akaryakıtın teslimi anında cihazdan çıkan ödeme kaydedici cihaz fişlerinin
asıllarını, adına fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlara, faturanın
düzenlenmesi aşamasında da verebilirler. Bu takdirde akaryakıt teslimi
yapılan araçta, istasyon sahibi ile müşteri arasında (faturası sonradan
düzenlenen akaryakıt satışına dair) yapılan anlaşma metninin bir örneğinin
bulunması şarttır. Ödeme kaydedici cihaz fişlerinin üzerine veya arkasına,
yapılacak ödemelere ilişkin olarak akaryakıt istasyonu işletmelerince
(veresiye, kredi vb.) kaşe veya şerhlerin düşülmesi de mümkün
bulunmaktadır.
Üzerinde
“TAŞIT VEYA MÜŞTERİ TANIMA SİSTEMİ FATURAYA DÖNÜŞTÜRÜLECEK” ibaresi olan
fişlerin üzerine iptal şerhi düşülmesine ve bunların, adına fatura
düzenlenen kişi veya kuruluşlarca ilgili faturaya eklenerek saklanmasına
gerek bulunmamaktadır.
Adına
fatura düzenlenen kişi ve kuruluşların söz konusu belgeleri gider belgesi
olarak kullanabilmeleri için fatura üzerindeki tutar ile ekindeki iptal
edilmiş ödeme kaydedici cihaz fişlerinin toplam tutarının birbirine eşit
olması gerekmektedir. Ödeme kaydedici cihaz fişlerinin toplam tutarının
faturada yazılı tutardan daha az olması halinde, adına fatura düzenlenen
kişi veya kuruluşlar muhasebe kayıtlarında fişlerin toplam tutarını esas
alacaklardır.
Akaryakıt
istasyonlarından taşıt tanıma, müşteri tanıma vb. sistemler kullanılarak
veya özel anlaşmalar çerçevesinde gerçekleştirilen, pompalara bağlı ödeme
kaydedici cihazlardan otomatik olarak çıkan fişlerle belgelendirilen ve
faturaları mal teslimini müteakiben belirli periyotlarla düzenlenen
satışlarla ilgili olarak sözleşme dolayısıyla tahsil edilmesi gereken
“fiyat farkı” ile satış bedeli üzerinden yapılacak “iskontolar”,
sözleşmenin tarih ve sayısı da belirtilmek suretiyle (iskonto, akaryakıt
zammı vb. ibarelerle) fatura üzerinde gösterilecektir. Faturaya ekli ödeme
kaydedici cihaz fişlerinin toplam tutarının (bir kısım fişlerin muhafaza
edilememesi nedeniyle) fiyat farkı ve iskonto tutarlarının dahil
edilmesinden önceki fatura tutarından az olması durumunda, müşterinin
muhasebe kayıtlarında, “mevcut ödeme kaydedici cihaz fişlerinin toplam
tutarı/fiyat farkı ve iskonto tutarları dahil edilmeden önceki fatura
tutarı” şeklinde bulunan oranın, fiyat farkı ve iskonto tutarları dahil
edildikten sonraki fatura tutarı ile çarpılması suretiyle hesaplanan tutar
dikkate alınacaktır.
3-
Bedeli
Peşin Ödenen Akaryakıt Satışlarında Belge Düzeni
Bazı
kamu kurumları ve firmalar taşıt tanıma, müşteri tanıma vb. sistemler
kullanılarak veya özel anlaşmaya dayanarak daha sonra alacakları
akaryakıtın bedelini peşin ödeyip faturasını düzenletmek şeklinde de
anlaşma yapabilmektedirler.
Bedeli
peşin ödenip faturası düzenlenmiş bulunan satışlarla ilgili olarak bilahare
taşıtlara yapılacak akaryakıt
teslimlerinde, pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlardan otomatik olarak çıkacak fişlerin daha önce düzenlenmiş bulunan
faturalarla ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Buna göre dağıtım şirketleri
ve/veya akaryakıt istasyon işletmelerinin bedelini peşin tahsil ederek
düzenlemiş oldukları faturalara eklenmek üzere, her ayın sonu itibariyle o
ay içerisinde yapılan satışlara ilişkin olarak (Bu tebliğin (2) numaralı
bölümünde belirtildiği şekilde) iki örnek liste hazırlayacaklardır. Söz
konusu listeler işletmelerce, imzalanıp kaşelendikten sonra bir
örneği daha önce düzenlenmiş bulunan faturanın işletmede kalan nüshasına
eklenecek, diğer örneği de faturanın ilk nüshasına eklenmek üzere alıcıya
verilecektir. Akaryakıt teslimi sırasında otomatik olarak çıkan fişler, bu
tebliğin (2) numaralı bölümünde belirtildiği şekilde akaryakıt istasyonu
işletmelerince iptal edilerek, adına
fatura düzenlenen kişi veya kuruluşlarca saklanacaktır.
Dağıtım
şirketleri ve/veya akaryakıt istasyon işletmeleri ile alıcılar arasındaki
anlaşmanın, satılacak akaryakıtın miktarı itibariyle yapıldığı hallerde,
önceden düzenlenen faturada yazılı tutar ile bu faturaya istinaden yapılan
akaryakıt teslimlerine ilişkin ödeme kaydedici cihaz fişlerinde yazılı
tutarların toplamı arasında (akaryakıtın teslim edildiği tarihlerdeki birim
fiyatının farklı olması dolayısıyla) farklılık olması durumunda, muhasebe
kayıtlarında fatura üzerinde yazılı tutar esas alınacaktır.
4-
Tankerlerden
Yapılan Akaryakıt Satışları
İstasyon
dışında müşterinin istediği mahalde teslim edilmek üzere tankerlerle
taşınan veya taşıttırılan akaryakıt satışlarında aşağıda belirtildiği
şekilde işlem yapılacaktır.
a)
Pompadan akaryakıt alınabilmesi için taşıtın plaka numarasının veya alıcıya
ilişkin bilgilerin ödeme kaydedici cihaza girilmesi zorunlu olduğundan,
tankere dolum yapılırken satış yapılacak müşterilere ait plaka no (plakası
yoksa “PLAKASIZ” ifadesi yazılacaktır) ve ad-soyad/unvan (unvan
bilgilerinin kısaltılarak yazılması mümkündür) bilgileri girilecek ve
satılan akaryakıtın cins miktar ve tutarlarını gösterecek şekilde her bir
müşteri için ayrı ayrı ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlenecektir.
b)
Ödeme kaydedici cihaz fişlerinde görülen müşterilerin her biri için Vergi
Usul Kanununa göre sevk irsaliyesi düzenlenecek ve araçta bir örneği
bulundurulacaktır.
c)
Düzenlenen ödeme kaydedici cihaz fişleri akaryakıtın teslimi anında
müşteriye verilecektir.
d)
Müşterinin ödeme kaydedici cihaz fişinde gösterilen miktardan daha az
akaryakıt alması halinde alınmayan akaryakıtın karşılığı olarak;
-
Müşterinin gelir, kurumlar veya katma değer vergisinden dolayı
mükellefiyetinin bulunması halinde, müşteri tarafından akaryakıt istasyonu
işletmecisi adına iade amacıyla fatura (serbest meslek erbabı ise serbest
meslek makbuzu),
- Müşterinin,
gelir, kurumlar veya katma değer vergisinden dolayı mükellefiyetinin
bulunmaması halinde ise akaryakıt istasyonu işletmecisi tarafından Vergi
Usul Kanununun 234 üncü maddesinde belirlenen asgari bilgileri ve
müşterinin imzasını içerecek şekilde gider pusulası (gelir vergisi tevkifatı
yapılmaksızın),
düzenlenecektir.
Bu
şekilde düzenlenen fatura, serbest meslek makbuzu veya gider pusulalarının
üzerinde, ilgili ödeme kaydedici cihaz fişinin tarih ve numarası ile iade
edilen akaryakıta ilişkin katma değer vergisi (satış bedelinden ayrı
olarak) gösterilecektir.
e)
Müşteriler tarafından alınmayan ve yukarıda belirtildiği şekilde belgelenen
akaryakıt, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın akaryakıt istasyonundaki
tanka boşaltılacaktır.
5-
Test ve
Sevk Amaçlı Alımlar
Akaryakıt
istasyonlarındaki pompalardan, taşıtlara yapılan satışların dışında test ve
sevk amaçlı akaryakıt alımları da olabilmektedir. Pompalardan test amaçlı
bir alım olduğu takdirde fişin plaka bilgisi bölümüne “TEST” ibaresi
girilerek akaryakıt alımı gerçekleştirilecek ve testin tamamlanmasını
müteakip alınan akaryakıt tanka boşaltılacaktır.
Aynı
mükellefin diğer istasyonları veya depolarına sevk edilmek üzere
pompalardan bir alım yapıldığı takdirde fişin plaka bilgisi bölümüne “SEVK”
ibaresi ile birlikte taşımanın yapılacağı aracın plaka numarası ve
taşınacak yerin adı girilecektir. Pompalardan gerçekleştirilecek sevk
amaçlı alımlar, yalnızca birden fazla istasyona veya depoya sahip akaryakıt
istasyonu işletmecilerinin bu depo veya istasyonları arasında
gerçekleştirecekleri sevkiyatlara yönelik olarak yapılabilecek, bunun
dışında pompalardan sevk amaçlı herhangi bir çıkış yapılamayacaktır. Sevk
yapılacak yer için ayrıca Vergi Usul Kanununa göre sevk irsaliyesi
düzenlenecektir.
6-
Yanlış Plaka
Numarası Girilmesi
Ödeme
kaydedici cihazların hafıza ünitelerinin silinemez ve değiştirilemez
özellikte olması sebebiyle pompalara bağlı ödeme kaydedici cihazlar
kullanılmak suretiyle düzenlenen fişler üzerinde yer alan yanlış plaka
bilgilerinin cihaz üzerinden düzeltilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Bu
nedenle yanlış plaka bilgisi ihtiva eden ödeme kaydedici cihaz fişlerinin
düzeltilmesi için, hatalı fiş iptal edilerek bunun yerine Vergi Usul
Kanununa göre fatura düzenlenmesi gerekmektedir. Düzenlenecek faturanın
üzerinde iptal edilen ödeme kaydedici cihaz fişinin tarih ve numarası da
yer alacaktır. Hatalı fiş, istenildiğinde ibraz edilmek üzere akaryakıt
istasyonu işletmecisi tarafından faturanın ikinci nüshasına eklenmek
suretiyle saklanacak, söz konusu hatalı işlemlerin sık olması veya
tereddüt uyandırması halinde ilgili mükellef hesapları incelemeye
alınacaktır. Şu kadar ki bahse konu düzeltme taleplerinin Vergi Usul
Kanununun 219 uncu maddesinde hükme bağlanan kayıt nizamına ilişkin süreler
içerisinde yapılması ve bu süreler içinde yapılmayan düzeltme taleplerinin
dikkate alınmaması gerekmektedir.
Yanlış
plaka numarası ihtiva eden ödeme kaydedici cihaz fişi düzenlediği ve
bunları yukarıda belirtildiği şekilde düzeltmediği tespit edilen
mükelleflere her bir tespit için ayrı ayrı olmak ve mükellef grupları
dikkate alınmak suretiyle Vergi Usul Kanununun 352/II-7 maddesine göre
ikinci derece usulsüzlük cezası kesilecektir.
7-
Ödeme
Kaydedici Cihazlardan “X” , “Z” ve “Mali Hafıza” Raporlarının
Alınması
Ödeme
Kaydedici cihazlardan teknik ve fonksiyonel özelliklerinin gereği olarak
“X”, “Z” ve “Mali Hafıza” raporlarının alınması mümkün bulunmaktadır. Bu
raporlardan “X” raporunda gün içi, “Z” raporunda gün sonu, “Mali Hafıza”
raporunda ise geçmiş günlere dair (günlük, aylık, yıllık veya belirli tarih
aralıkları itibariyle) bilgiler yer almaktadır.
Akaryakıt
pompalarına bağlı ödeme kaydedici cihazlardan alınacak raporlar hakkında
aşağıdaki açıklamaların yapılması uygun görülmüştür.
- “Z” raporları
günlük kapanış raporu olup günlük hafızayı sıfırlamakta ve toplam bilgileri
mali hafızaya atmaktadır. Her “Z” raporu mali hafızada yer işgal ettiğinden
günde birkaç defa “Z” raporu alınması, mali hafızaların normalden çok önce
dolması sonucunu doğurmakta ve işletmelere ilave bir maliyet getirmektedir.
Bu nedenle “Z”
raporlarının, günde bir defa (çalışma saati sonu itibariyle) ve gece saat
24:00’e kadar alınması esas olmakla birlikte, bu raporların devamlı çalışan
akaryakıt istasyonu işletmelerince tutarlılık ilkeleri çerçevesinde saat
24:00’den sonra (sabah saat 09:00’u geçirmemek şartıyla) alınması da mümkün
bulunmaktadır. Bu şekilde saat 24:00 den sonra alınan “Z” raporlarında yer
alan hasılat, bir önceki günün hasılatı olarak kayıtlara alınacaktır.
-
Pompacıların vardiya değişimi, işletme içi kontroller veya benzeri
sebeplerle gün içinde herhangi bir saatte rapor alınması gereken durumlarda
“X” raporu alınacaktır. Bu raporlar bilgi amaçlı olup mali hafızada yer
işgal etmediğinden gün içinde birden fazla alınmasında bir sakınca
bulunmamaktadır. Ancak vardiya değişiminin ertesi güne taşması halinde
arada “Z” raporu alınması gerekeceğinden ilki gün sonunda “Z” raporu
alınmadan hemen önce ikincisi vardiya değişimi anında olmak üzere iki adet
“X” raporu alınması gerekmektedir.
- Denetim
amaçlı olarak geçmişe dair bilgi istenmesi halinde ise mali hafıza raporu
alınacaktır.
Söz konusu
raporların nasıl alınacağı cihazla birlikte işletmelere teslim edilen ödeme
kaydedici cihaz kullanma kılavuzlarında yer almaktadır.
Tebliğ
olunur.
|