KUDUZ
HASTALIĞINDAN KORUNMA VE KUDUZ HASTALIĞI İLE MÜCADELE YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 –
(1) Bu Yönetmeliğin amacı; kuduz hastalığına karşı hazırlıklı olmak,
hastalıktan korunmak ve hastalıkla mücadele etmek için alınması gereken
tedbirlere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 –
(1) Bu Yönetmelik; evcil, sahipsiz ve yabani hayvanlarda kuduz hastalığından
korunma amaçlı alınacak önlemler ve koruyucu uygulamaları, kuduz hastalığının
teşhisi, bildirimi ve takibini, hastalık çıkan yerlerde alınacak önlemleri,
temizlik ve dezenfeksiyon uygulamalarını, hastalığın teşhisinden sorumlu
laboratuvarlar ile referans laboratuvarının görevlerini, aşılama ve aşılı hayvanların
tanımlanması için hükümleri, hastalıktan korunma ve hastalık ile mücadele
çalışmalarında gerçek ve tüzel kişilerin görev ve sorumluluklarını kapsar.
Dayanak
MADDE 3 –
(1) Bu Yönetmelik; 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki
Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 4 üncü maddesi ile 3/6/2011 tarihli ve 639
sayılı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun Hükmünde Kararnamenin 7 nci maddesi hükümlerine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1)
Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını,
b) Bakımevi: Hayvanların geçici olarak bulunduğu,
bakım ve beslemesinin yapıldığı yerleri,
c) Enstitü müdürlüğü: Kuduz hastalığının teşhisinden,
mücadelesinden ve gözetim programlarından sorumlu olan doğrudan Bakanlığa bağlı
enstitü müdürlüklerini,
ç) Hastalık teyidi: Laboratuvar sonuçlarına dayalı
olarak veya bir salgın halinde klinik ve/veya epidemiyolojik sonuçlara da
dayalı olarak yetkili otorite tarafından kuduz hastalığının varlığının ilanını,
d) Hayvan sağlık zabıtası komisyonu: Bulaşıcı hayvan
hastalığı şüphesi meydana geldiğinde veya hastalığın resmî olarak teyit
edildiği yerde, hastalığın sağlıklı hayvanlara bulaşmasını önlemek ve
hastalıkla mücadele etmek, hayvan ve maddelerinin sevkine dair tedbirleri
tespit etmek ve uygulamaya konulmasını sağlamak amacıyla kurulan komisyonu,
e) Hayvan sahibi veya bakıcı: Hayvanların mülkiyetine
haiz veya ücret karşılığında veya ücretsiz, muhafaza etmek ve bakımlarını
yapmakla görevlendirilen, gerçek veya tüzel kişi veya kişileri,
f) İl müdürlüğü: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
il müdürlüğünü,
g) İlçe müdürlüğü: Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı ilçe müdürlüğünü,
ğ) İşletme: İçinde hayvanların yetiştirildiği veya muhafaza
edildiği yeri,
h) Karantina: Resmi veteriner hekim tarafından
belirlenen hayvanların belirlenen bir süre boyunca zorunlu olarak diğer
hayvanlardan doğrudan veya dolaylı şekilde izole edilerek gözlem ve kontrol
altında tutulmasını,
ı) Mihrak: Yetkili otorite tarafından kuduz hastalığı
varlığının doğrulandığı, hastalığın seyri, yerleşim yerinin topoğrafik yapısı,
hastalığa duyarlı hayvanların kapalı alanlarda tutulup tutulmadığı dikkate
alınarak belirlenen işletme veya yerleşim yeri veya bölgeyi,
i) Müşahede: Hastalıktan şüpheli bir hayvanın, hasta
olup olmadığının tespit edilebilmesi için belirli bir süre için gözlem ve
kontrol altına alınmasını,
j) Resmi veteriner hekim: Bakanlık adına görev yapan
Bakanlık personeli veteriner hekimi,
k) Şüpheli mihrak: Resmi veteriner hekimin kuduz
hastalığının varlığından şüphelendiği, hastalığın seyri, yerleşim yerinin
topoğrafik yapısı, hastalığa duyarlı hayvanların kapalı alanlarda tutulup
tutulmadığı dikkate alınarak belirlenen işletme veya yerleşim yeri veya
bölgeyi,
l) Ulusal referans laboratuvarı: Kuduz hastalığı ile
ilgili olarak fonksiyon ve görevleri 5 inci maddenin ikinci fıkrasında
açıklanan ve Bakanlıkça yetkilendirilen laboratuvarı,
m) Yetkili Otorite: Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı il/ilçe müdürlüklerini,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Ulusal Referans Laboratuvarı, Laboratuvarlar ve
Hastalık Teşhisi
Ulusal referans laboratuvarı
MADDE 5 –
(1) Ulusal referans laboratuvarı Bakanlıkça belirlenir.
(2) Ulusal referans laboratuvarı, teşhis materyallerinin
kullanımı ve aşıların denenmesi için standartları ve teşhis metotlarını
koordine etmekten sorumludur. Bu amaçla ulusal referans laboratuvarı:
a) Ülkede kullanılacak teşhis materyallerinin
kalitesini kontrol eder, uygunluk görüşü verir.
b) Düzenli aralıklarla karşılaştırmalı testler yapar.
c) Ülkede teyit edilmiş vakalardan alınan kuduz
virüsünün izolatlarını saklar.
ç) Bölgesel teşhis laboratuvarlarında elde edilen
pozitif sonuçların teyit edilmesini sağlar.
d) Teşhiste kullanılacak antijenleri ve standart
serumları değerlendirir.
e) Ülkede kullanılan teşhis metotları ile uygulanan
testlerin tüm sonuçları hakkındaki verileri toplar, düzenler, değerlendirir,
epidemiyolojik rapor hazırlar.
f) Ülkede hastalığın epidemiyolojisini ortaya koymak
için kuduz virüsünü karakterize eder, araştırmalar yapar.
g) Hastalığın kontrolü ve yok edilmesine yönelik
araştırmaları koordine eder, ilgili bilgi ve raporları toplar, karar vericilere
tavsiyelerde bulunur.
ğ) Ülkede kullanılacak aşılar hakkında karar
vericilere görüş bildirir.
h) Kullanılacak teşhis metotlarının bir örnekliğinin
sağlanması için eğitim çalışmaları yapar ve karar vericilere görüş bildirir.
Laboratuvarlar
MADDE 6 –
(1) Ülkede kuduz hastalığının teşhisini yapacak laboratuvarlar Bakanlıkça
belirlenir ve yetkilendirilir. Yetkilendirilen laboratuvarlar ulusal referans
laboratuvarı tarafından denetlenir.
(2) Laboratuvarlar kendilerine hastalık şüphesi ile
gelen tüm örnekleri ve bunlara ait sonuçlar hakkındaki verileri ulusal referans
laboratuvarının belirttiği şekilde raporlayarak Bakanlığa, ulusal referans
laboratuvarına ve ilgili il veya ilçe müdürlüklerine bildirir.
(3) Laboratuvarlar tespit ettikleri kuduz vakalarına
ait beyin dokularının muhafazasından ve bunların kayıt altına alınarak
biyogüvenlik koşullarına uyularak ulusal referans laboratuvarına
ulaştırılmasından sorumludur.
Hastalık teşhisi
MADDE 7 – (1)
Kuduz hastalığının teşhisi, Bakanlıkça uygulamaya konulan teşhis kılavuzuna
uygun olarak gerçekleştirilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kimliklendirme, Aşılama, Önleyici Tedbirler
Kimliklendirme
MADDE 8 –
(1) Üç aydan büyük köpek ve altı aydan büyük kedi sahibi olanlar hayvanlarını
kayıt altına aldırmakla yükümlüdür. Sahipli olan köpek ve kedilere sahibinin
talebi halinde daha genç yaşlarda da olmak üzere veteriner hekimler tarafından
mikroçip uygulanarak onaylanmış kimlik belgesi verilir. Bu hayvanlar köylerde
muhtarlıklar, belediye sınırları içerisinde belediyeler tarafından tutulmakta
olan sahipli hayvan kayıt defteri ile Bakanlık veri tabanına kaydedilir.
Belediyelerde tutulmakta olan kayıtlar Bakanlık tarafından denetlenir. Sahipli
hayvanların kimliklendirme çalışmalarında aşağıda belirtilen hususlara riayet
edilir:
a) Sahipli köpek ve kedilerin sahiplerine ait
bilgiler, sahip değişiklikleri, aşı kayıtları uygulamayı yapan belediye
veteriner hekimleri, resmi veteriner hekimler ve serbest veteriner hekimler
tarafından Bakanlık veri tabanına kaydedilir, gerektiğinde kayıtlar
güncellenir.
b) Hayvan sahipleri köpek ve kedilerinin ölümü
halinde durumu hemen belediyelere veya bağlı bulundukları il veya ilçe
müdürlüklerine bildirmekle yükümlüdür. Ölüm sebebinin kuduz hastalığı nedeniyle
şekillenmesinden şüphe edilmesi durumunda il veya ilçe müdürlükleri bu tür hayvanlardan
aldıkları materyalleri ilgili laboratuvara göndermekle yükümlüdür. Belediyeler
ölen hayvanlara ait kayıtları Bakanlık veri tabanı ile sahipli hayvan
defterinde güncellemek zorundadır.
(2) Belediyeler sorumluluk alanındaki sahipsiz köpek
ve kedilerin sayısı ile bunlara ait bilgileri belediye kayıtları ve Bakanlık
veri tabanında güncel bir halde tutmak zorundadır. Sahipsiz köpek ve kediler
belediyelerce uygun bir yöntem ile bireysel veya sürü bazında işaretlenir,
belediye veteriner hekimleri tarafından belediye sahipsiz hayvan kayıt
defterine işlenir, sayıları ve aşılamaları hakkında bilgiler belediye veteriner
hekimleri tarafından Bakanlık veri tabanına işlenir, gerektiğinde güncellenir.
Bakımevlerinde bulunan köpek ve kedilerin kimliklendirilmesi aşağıdaki hususlar
çerçevesinde yapılır:
a) Bakımevlerinde bulunan köpek ve kediler bakımevi
sorumlu veteriner hekimi tarafından uygun bir yöntem kullanılarak bireysel veya
sürü bazında işaretlenir, kısırlaştırma bilgileri ve aşı uygulamalarına ait
veriler tutulur, bu verilerin belediye sahipsiz hayvan kayıt defterine
kaydedilmesi ve Bakanlık veri tabanında güncel bir şekilde bulunması sağlanır.
b) Bakımevlerinde sahiplendirilen köpek ve kedilere
bakımevi sorumlu veteriner hekimi tarafından mikroçip uygulanır, kimlik belgesi
verilir, sahiplendirme kaydının belediye sahipli hayvan kayıt defterine
işlenmesi, sahip ve aşı bilgilerinin Bakanlık veri tabanında güncellenmesi
sağlanır.
(3) Ev ve süs hayvanı satış yeri sahipleri iş
yerlerinde ticari amaçlı bulunan köpek ve kedilere veteriner hekim tarafından
mikroçip takılmasını sağlayarak Bakanlık veri tabanına kaydettirmekle, satışı
yapılan köpek ve kedilere sahibi adına kimlik belgesi verilerek kime satıldığı,
aşı uygulamaları gibi bilgileri belediye kayıtları ile Bakanlık veri tabanına
işletmekle yükümlüdür.
Aşılama
MADDE 9 –
(1) Sahipli ya da sahipsiz tüm kedi ve köpeklerin yılda bir defa hastalığa
karşı aşılanması ile aşı kayıtlarının tutulması zorunludur. Sahipli ya da
sahipsiz tüm kedi ve köpeklerin aşılanması ve aşı kayıtlarının tutulması
aşağıdaki hususlar çerçevesinde yapılır:
a) Üç aydan büyük köpek ve kedi sahipleri
hayvanlarını yılda bir defa hastalığa karşı aşılatmakla yükümlüdür. Aşı
uygulamasından önce yapılacak parazit tedavileri ve destekleyici uygulamalara
veteriner hekim karar verir. İlk aşı uygulamasından sonra yapılacak rapel aşısı
üretici firma aksini belirtmemiş ise yirmi bir gün sonra yapılır. Devam eden
yıllarda ise üretici tarafından farklı bir süre belirtilmedikçe yılda bir kere
aşı tekrarlanır.
b) Belediye sorumluluk alanındaki veya muhtarların
yazılı talebi üzerine köylerdeki üç aydan büyük sahipsiz köpek ve kedilerin
belediye veteriner hekimleri tarafından yılda bir defa aşılanması,
aşılananların işaretlemesi (mikroçip uygulaması, küpeleme ve benzeri) ve kayıt
altına alınması zorunludur. Belediye veteriner hekimleri sahipsiz köpek ve
kedilere yapılan aşılamaları kayıt altına almak ve Bakanlık veri tabanına
işlemekle yükümlüdür.
c) Bakımevlerinde bulunan üç aydan büyük köpek ve
kedilerin bakımevi sorumlu veteriner hekimi tarafından hastalığa karşı
aşılanması zorunludur. Bakımevi sorumlu veteriner hekimi aşı kayıtlarını
tutmak, aşı bilgilerini sahiplendirilen hayvanların kimlik belgelerine işlemek
ve kayıtları Bakanlık veri tabanına işlemekle yükümlüdür.
(2) Ev ve süs hayvanı satış yeri sahipleri iş
yerlerinde satış amaçlı bulunan üç aydan büyük köpek ve kedileri hastalığa
karşı aşılatmakla, aşı bilgilerini kimlik belgelerine işletip satışları halinde
sahiplerine teslim etmekle, bu bilgilerin Bakanlık veri tabanına kaydedilmesini
sağlamakla yükümlüdür.
(3) Aşı uygulamasını yapan resmi veteriner hekimler,
belediye veteriner hekimleri ve serbest veteriner hekimler uygulamaya ait
bilgiler ile sonraki aşılama tarihini hayvanın kimlik belgesine işlemekle ve
hayvana ait aşı kaydını Bakanlık veri tabanında güncellemekle yükümlüdür.
(4) Evcil hayvanlarda hastalığa karşı yapılacak
aşılamada sadece inaktif aşılar kullanılır. Kuduz kontrol programına zarar
vermeyecek durumlarda bilimsel araştırmalar için inaktif aşılar dışındaki
aşıların kullanımı ulusal referans laboratuvarının olumlu görüşüne dayanarak
Bakanlığın vereceği izne tabidir.
(5) Hastalık şüphesi ya da hastalık teyidi
durumlarında, kuduz şüpheli bölge veya kuduz risk alanında bulunan hastalık
şüphesi taşımayan kedi ve köpekler hastalığa karşı aşılanır. Söz konusu
bölgelerde hastalıktan şüpheli olmayan çiftlik hayvanlarında yapılacak aşı
uygulamaları resmi veteriner hekim raporu doğrultusunda il ve ilçe
müdürlüklerince ilan edilir.
(6) Yabani hayvanlarda hastalık tespit edildiğinde,
evcil hayvanlardan yabani hayvanlara hastalık bulaşma ihtimali bulunduğunda,
hastalık görülmeyen bir bölgeye yabani hayvanlar yolu ile hastalığın taşınması
ihtimali ortaya çıktığında Bakanlık yaban hayatını aşılama kararı almaya,
aşılamanın yer, şekil, zaman ve süresini belirlemeye yetkilidir.
Önleyici tedbirler
MADDE 10 –
(1) Hayvan sahipleri hastalıkla mücadele amacıyla Yetkili Otorite tarafından
yazılı olarak bildirilen talimatları yerine getirmekle yükümlüdür. Hastalığın
önlenmesi amacıyla hayvan sahipleri tarafından aşağıdaki tedbirler alınır:
a) Hayvan sahipleri hayvanlarını hiçbir şekilde terk
edemezler. Hayvan sahipleri hayvanlarının diğer hayvanlarla ya da insanlar ile
kontrolsüz bir şekilde temasını engelleyecek tedbirleri almak ve şüpheli
temasları il ve ilçe müdürlüklerine bildirmekle yükümlüdür.
b) Çeşitli nedenler ile hayvan bakmaktan vazgeçenler
ya da hayvanlarına bakamayacak hale gelenler durumlarını belediyeler ve
bakımevlerine bildirmekle yükümlüdür. Bu kişilerin hayvanları bakımevleri,
gönüllü kuruluşlar veya belediyeler tarafından yeniden sahiplendirilmek ya da
koruma altına alınmak zorundadır.
c) Köpek sahipleri; aşılamayacak yükseklikte çit veya
duvar benzeri engellerle sınırlanmış halde bulunan köpekler, avda olan av
köpekleri ile sürüleri koruyan çoban köpekleri istisna olmak üzere köpeklerinin
serbestçe dolaşmalarına izin veremezler, tasma ve kayış benzeri sınırlayıcı bir
önlem almaksızın köpeklerini dolaştıramazlar.
ç) Tüm hayvan sahipleri hayvanlarının diğer hayvanlar
ile ısırma veya ısırılma ile sonuçlanan temaslarını ya da böyle bir ihtimali
düşündüren durumları aynı gün içinde il ve ilçe müdürlüklerine bildirmekle
yükümlüdür. Ayrıca temas konusu olan insan ise durumun aynı zamanda en yakın
sağlık kuruluşuna bildirilmesi zorunludur.
d) Hayvan sahipleri hayvanlarının kaybolması halinde
bu durumu belediyeler ile il ve ilçe müdürlüklerine bildirmekle yükümlüdür.
(2) Belediyeler ve muhtarlıklar hastalıkla mücadele
amacıyla Bakanlık ile il ve ilçe müdürlükleri tarafından yazılı olarak
bildirilen talimatları yerine getirmekle, şüpheli hayvanları müşahede altına
almak amacı ile kullanılacak müşahede yerlerini önceden hazırlamakla
yükümlüdür. Ayrıca aşağıda belirtilen önlemleri alırlar:
a) Belediyeler gönüllü kuruluşlar ve muhtarlıklar ile
işbirliği içerisinde bakımevleri kurmak, sahipsiz hayvanları hastalığa karşı
korumak ve sahipsiz hayvan sayısını kontrol altına almakla yükümlüdür.
b) Belediyeler, gönüllü kuruluşlar ya da şahıslar
tarafından kurulmuş olan bakımevlerini hastalığa karşı alınacak önlemler
konusunda desteklemekle yükümlüdür. Bakımevlerindeki hayvan sağlığı
uygulamalarını denetlemek ve gerekli uyarıları yapmak Bakanlığın yetkisinde
olup bakımevi yetkilileri Bakanlığın yazılı uyarıları doğrultusunda gereken
uygulamaları yapmakla yükümlüdür.
c) Bakımevlerine getirilen hayvanların alındığı
yerlerin kayıt altına alınması, diğerleri ile temas etmeden önce tedavi ve
kısırlaştırmalarının yapılıp bireysel olarak ayrılmış bir alanda on dört gün
boyunca karantina ve gözlem altında tutulması zorunludur.
ç) Karantina süresini tamamlayan hayvanların tam
olarak iyileştikten sonra hastalığa karşı aşılanması zorunludur. İlk aşı
uygulamasından sonra yapılacak rapel aşısı üretici firma aksini belirtmemiş ise
yirmi bir gün sonra yapılır.
d) Kısırlaştırılmayan ve hastalığa karşı aşılanmayan
hayvanlar bakımevlerinden salınamaz, alındıkları ortama geri bırakılamaz.
(3) Köpek ve kedi gösterileri ya da içeriğinde köpek
ve kedilerin yer aldığı herhangi bir organizasyonu tertip edenler
organizasyonun başlangıç tarihinden en az bir ay önce il ve ilçe
müdürlüklerinden izin almak zorundadır. İl ve ilçe müdürlükleri hastalık tehdidini
dikkate alarak organizasyonların süresini kısıtlama, tarihini değiştirme, ilave
tedbirler aldırma ya da tamamen yasaklama konusunda yetkilidir.
(4) Bakanlık hastalık taşıma ihtimalini bertaraf
etmek üzere yurt dışından giriş yapacak köpek, kedi ve kemiricilerin taşıması
gereken şartları belirleme konusunda yetkilidir. Yetkili otorite yurt dışından
gelecek köpek, kedi ve kemiricilerde aşağıdaki hususları dikkate alır:
a) Sahipleri refakatinde yurt dışından getirilecek
köpek, kedi ve kemiricilerin bir mikroçip veya uygun bir yöntem ile
işaretlenmiş olması, geldiği ülke tarafından resmi olarak düzenlenmiş hastalığa
karşı aşılı ve bağışık (0,5 IU/ml veya üzerinde anti kuduz antikoru taşıyanlar)
olduğunu belgeleyen sağlık sertifikasına sahip olması zorunludur.
b) Yetkili Otorite resmi bir sağlık sertifikasına
sahip olmaları şartı ile doğumlarından itibaren hastalığa karşı bağışık
annelerinin yanından ayrılmamış ve hastalık şüphesi olan hayvanlarla temas
etmemiş olduğu ispatlanan üç aydan küçük aşılanmamış köpek, kedi ve
kemiricilerin girişine izin vermeye yetkilidir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Hastalığın Bildirimi, Hastalık Şüphesi Durumunda
Alınacak Önlemler
ve Hastalık Teyit Edildikten Sonra Alınacak Önlemler
Hastalığın bildirimi
MADDE 11 –
(1) Hastalık şüphesi oluşturan sıra dışı davranışlar, ısırma veya ısırılma
bulguları, yabani hayvanlarla temas ve sebebi belli olmayan hayvan ölümlerinden
haberdar olan hayvan sahipleri ve bakıcıları, veteriner hekimler ile muhtarlar,
köy korucuları, celepler, çobanlar, gemi kaptanları, istasyon ya da gümrük
memur veya idarecileri gibi ilgililer durumu aynı gün içerisinde yetkili
otoriteye bildirmek zorundadır. Belediyeler, muhtarlar ve hayvan sahipleri
resmi veteriner hekim gelene kadar il ve ilçe müdürlüklerinin yazılı ya da
sözlü talimatlarını uygulamakla yükümlüdür.
Hastalık şüphesi durumunda alınacak önlemler
MADDE 12 –
(1) Kuduz hastalığı şüphesine dair bildirim alan resmi veteriner hekim
aşağıdaki önlemleri alır:
a) Durumu ilgili sağlık kuruluşuna bildirir, derhal
şüphenin olduğu yere gider, hayvan sağlık zabıtası komisyonunu toplar, şüphe
durumu kesinlik kazanıncaya kadar alınması gerekli tedbirleri karara yazdırarak
imza altına aldırır. Belediyeler, muhtarlıklar, hayvan sahipleri ve diğer
kurumlar hayvan sağlık zabıtası komisyon kararında belirtilen hususlar ile
resmi veteriner hekim tarafından bildirilen önlemleri uygulamakla yükümlüdür.
b) Belediyeler, muhtarlar ve hayvan sahipleri
hastalık şüphesi bulunan hayvanları diğer hayvanlar ile insanlarla temas
etmeyecek şekilde kapalı bir alanda kontrol altında tutmakla yükümlüdür.
c) Ölen ya da saldırganlıkları nedeniyle sahiplerince
öldürülen hayvanlar ile saldırı sebebiyle öldürülmüş olan yabani hayvanlar hava
şartlarına maruz kalmayacak, diğer hayvanlar ile insanlarla temas etmeyecek bir
yerde tutulmak zorundadır. Bu hayvanların resmi veteriner hekimin izni ve
gözetimi olmadan bulunduğu yerden çıkarılmaları yasaktır.
ç) Saldırganlıkları ya da başka bir hayvan veya
insanları ısırmaları nedeniyle öldürülmüş olan hayvanlar ile müşahede altında
ölen hayvanların beyin dokuları veya başı resmi veteriner hekim tarafından
ayrılarak teşhis için biyogüvenlik kurallarına uyularak laboratuvara
gönderilir. Bu hayvanların derileri ile kadavraları imha edilir.
d) Bir yıldan az bir süre önce hastalığa karşı
aşılandığı ispatlanan şüpheli hayvanlar ve aşısız olup da teşhis amaçlı
öldürülmesine sahibi tarafından rıza gösterilmeyen şüpheli hayvanlar
sorumluluğu hayvan sahibine ait olmak üzere aşağıda belirtilen hususlar
çerçevesinde müşahede altına alınır:
1) Müşahede altındaki hayvanın güvenliğinin
sağlanması, diğer hayvanlar ile insanlarla temasının engellenmesi ve bakım
masrafları hayvan sahibine aittir.
2) Herhangi bir sebep ile müşahede altındaki
hayvanların müşahede yerinden çıkartılması, işe sürülmesi, verimlerinden
yararlanılması, kesilip etlerinin tüketilmesi yasaktır, sütleri imha edilir.
Müşahede altında doğum yapan hayvanların yavruları hemen annelerinden ayrılır,
başka hayvanların sütleri ile beslenir.
3) Hayvan sahipleri Resmi veteriner hekimin
ziyaretlerinde gerekli kolaylığı sağlamak ve müşahede süresinin tamamlandığına
dair onayı alana kadar verilen talimatlara uymak zorundadır.
e) Aşılı olsalar dahi başka bir hayvan ile insanları
ısıran hayvanlar on gün süre ile müşahede altına alınır. Resmi veteriner hekim
müşahede altında bulunan hayvanın durumuna göre gerekli gördüğü kararları
almakta ve aşağıda belirtilen hususlarda yetkilidir:
1) Resmi veteriner hekim ısıran hayvanın müşahede
süresince açık hastalık belirtisi göstermesi halinde, müşahede sonucunu
beklemeden hayvanı öldürerek teşhis için laboratuvara gönderebilir.
2) Isıran hayvanlar müşahede süresince hastalık
belirtisi göstermemiş ve müşahede sonunda sağlıklı iseler resmi veteriner hekim
tarafından verilen onay ile müşahedeleri kaldırılır.
f) Isıran hayvanın yakalanamaması ya da müşahede
yerinden kaçması halinde durumun fark edildiği anda yetkili otoriteye
bildirilmesi zorunludur. Bu durumda hayvan sağlık zabıtası komisyonu toplanarak
yeni önlemler getirilir, kuduz şüpheli bölgede sesli uyarılar yapılır,
hayvanların serbestçe dolaşması yasaklanır. Bu önlemlere ek olarak aşağıdaki
önlemler alınır:
1) Hastalık şüphesi bulunan il veya ilçe müdürlüğünce
kuduz şüpheli bölge içindeki diğer il ve ilçe müdürlükleri, sağlık kuruluşları,
belediyeler ve muhtarlıklar bilgilendirilir, belediyeler ve muhtarlıklar
tarafından il ve ilçe müdürlüklerinin belirlediği sıklıkta sesli uyarı yapılır.
2) Belediyeler ve muhtarlıklara kaçan hayvanın eşkâli
bildirilir. Belediyeler ve muhtarlıklar kaçan hayvanın yakalanması için ekip
kurup il ve ilçe müdürlüklerine yardımcı olmakla yükümlüdür.
3) Sahipli köpek ve kedilerin bir araç ile
taşınmaları dışında sahipleri nezaretinde dahi olsa dolaşması yasaklanır. Resmi
veteriner hekimin gerekli görmesi halinde kuduz şüpheli bölgenin tamamı ya da
bir kısmında diğer sahipli hayvanların serbestçe dolaşmasına yasaklama
getirilir.
4) Kuduz şüpheli bölgenin yasaklama getirilmeyen
kısımlarında çoban köpekleri sadece sürülerin yayıldığı yerler ile ağıllar
içerisinde serbest bırakılır, diğer zamanlarda bağlı tutulur ve diğer hayvanlar
ile temasları engellenir.
g) Evcil veya yabani bir hayvan tarafından ısırılan
hayvanlar aşılı olup olmadıklarına bakılmaksızın ısırılan hayvan kedi, köpek,
et yiyen, tek tırnaklı ve sığır ise altı ay, koyun, keçi, domuz ve kanatlı ise
üç ay müşahede altına alınır. Müşahede esnasında aşağıdaki hususlar dikkate
alınır:
1) Müşahede altındaki hayvanlar ile bu hayvanların
ait olduğu işletmedeki tüm hayvanların sütleri imha edilir. Resmi veteriner
hekim tarafından yapılacak değerlendirme sonucu işletmedeki ısırılan ya da
diğer hayvanların vakit geçirilmeden kesimine izin verilebilir. Bu hayvanların
ısırılan bölgeleri ve sinir dokularının imha edilmesi şartı ile etlerinin
tüketimine izin verilir.
2) Isıran hayvan müşahede altına alınır ve müşahede
sonucunda sağlıklı olduğu tespit edilirse ısırılan hayvanın da müşahedesi
kaldırılır.
3) Isıran hayvan müşahede altında ölür ise, ısıran
hayvanın laboratuvar sonucu beklenmeden ısırılan hayvan öldürülür ve imha
edilir.
4) Isıran hayvan öldürülmüş ve teşhis için
laboratuvara gönderilmiş ise ısıran hayvanın hasta olmadığına dair laboratuvar
raporu alındığında ısırılan hayvanların müşahedeleri kaldırılır.
5) Isırılma nedeni ile müşahede altında bulunan
hayvanların açık hastalık belirtisi gösterdiği resmi veteriner hekim tarafından
tespit edilir ise bu hayvanlar öldürülür, başı ayrılarak laboratuvara
gönderilir ve derileri ile kadavraları imha edilir.
6) Isırılan hayvanın müşahede yerinden kaçması
halinde birinci fıkranın (f) bendinde belirtilen hükümler uygulanır.
(2) Hastalık şüphesi olan yer merkez kabul edilmek
suretiyle kırk kilometre yarıçapında alan kuduz şüpheli bölge olarak belirlenir
ve ilan edilir. Bölgenin coğrafi durumu ve hayvan varlığı göz önüne alınarak
bölge sınırları değiştirilebilir, bölgenin birden çok il ve ilçe müdürlüğü
görev alanına girmesi durumunda, her il ve ilçe müdürlüğü kendi görev alanında
alınacak tedbirlerden sorumludur.
(3) Hastalık şüphesinin tespit edildiği il veya ilçe
müdürlüğü yarıçapı kırk kilometre olan kuduz şüpheli bölge içerisinde kalan il
veya ilçe müdürlüklerini bilgilendirir.
(4) Kuduz şüpheli bölgede yeni bir hastalık şüphesi
meydana geldiğinde yeni şüphenin oluştuğu yer merkez alınarak kırk kilometre
yarıçapında bir alan belirlenir ve eski alana ilave edilir. Aralarında kırk
kilometre ve daha az mesafe olan kuduz şüpheli bölgeler birleştirilerek ortak
tedbirler uygulanır.
(5) İl ve ilçe müdürlükleri hastalık şüphesinin
meydana geldiği yeri dikkate alarak kuduz şüpheli bölge ve çevresindeki
meraların bir kısmını ya da tamamını yasaklamakta yetkilidir.
(6) Kuduz şüpheli bölgeye giden yollar ve bölgenin
uygun yerlerine üzerinde kuduz şüpheli bölge yazan okunaklı ve dayanıklı
tabelalar yerleştirilir. Belediyeler ve muhtarlıklar tabelaların güvenliğinden,
şüphe durumu kaldırılana kadar yerlerinde durmasından sorumludur.
(7) Aşılı olmaları şartıyla avda olan av köpekleri,
sürüleri koruyan çoban köpekleri, tasma ve kayış benzeri sınırlayıcı bir
önlemle birlikte kendisine eşlik eden bir insan refakatinde bulunan köpekler
istisna olmak üzere köpek ve kedilerin kuduz şüpheli bölgede dolaşmaları
yasaklanır.
(8) Belediyeler ve köy muhtarlıkları tarafından aşılı
olup olmadıklarına bakılmaksızın kuduz şüpheli bölgedeki tüm sahipsiz ya da
başıboş köpek ve kediler toplanır, bakımevlerine konulur. Bakımevlerine önceden
getirilen köpekler ile şüphe durumundan sonra getirilen köpeklerin teması
engellenir. İl veya ilçe müdürlüğü tarafından şüphe durumu kaldırılana kadar
bakımevlerinden salınamazlar.
(9) Kuduz şüpheli bölgede bakımevi bulunmaması ya da
şüphe durumunda toplanacak hayvanlar için yeterli yer kalmaması durumunda,
sahipsiz ya da başıboş hayvanların kuduz şüpheli bölge dışındaki bakımevlerine
taşınmasına izin verme konusunda gönderen ve kabul eden yerlerdeki il veya ilçe
müdürlükleri yetkilidir.
(10) Sahipsiz ya da başıboş hayvanların kuduz şüpheli
bölge dışındaki bakımevlerine taşınmasına izin verilir ise gönderen ve kabul
eden yerdeki il ve ilçe müdürlükleri taşınma işi ve sonrasına dair koşulları
belirleyip bildirirler. Belediyeler ve bakımevleri bildirilen koşulları
titizlikle uygulamakla yükümlüdür.
(11) Taşınma söz konusu olduğunda, şüphe durumundan
önce bakımevlerine getirilmiş olan hayvanların kuduz şüpheli bölge dışına
taşınmasına öncelik verilir, toplanacak yeni köpek ve kediler için kuduz
şüpheli bölgedeki bakımevlerinde yer açılması esas alınır.
(12) Bakımevlerinde ya da hayvan otellerinde hastalık
şüphesi meydana geldiğinde, şüpheli hayvan altı aydan kısa bir süre öncesinde
bakımevine getirilmiş ise, hayvanın alındığı yer ve bakımevi merkez kabul
edilerek iki kuduz şüpheli bölge belirlenir ve bunlar birleştirilir.
(13) Bakımevlerinde ya da hayvan otellerinde bulunan
hayvanların hastalık belirtisi göstermesi halinde bu hayvanlar öldürülür ve
başları laboratuvara gönderilir. Hastalık belirtisi gösteren hayvanla aynı
yerden altı aydan kısa bir süre öncesinde bakımevine getirilen hayvanlar ile
bakımevinde bunlarla teması olan diğer hayvanlar ayrı bir bölümde altı ay süre
ile karantina altına alınır.
(14) Bakımevinde ya da hayvan otellerinde on ikinci
ve on üçüncü fıkra nedeniyle karantina uygulandığında, hastalık belirtisi
gösteren hayvanın alındığı bölgedeki tüm sahipsiz ya da başıboş kedi ve
köpekler toplanır, bakımevinde diğerlerinden ayrı bir bölümde altı ay süre ile
karantinaya alınır.
(15) Bakımevleri ve hayvan otellerindeki on üçüncü ve
on dördüncü fıkralara tabi olmayan diğer hayvanların karantina altındaki
hayvanlar ile temasına izin verilmez.
(16) On ikinci ve on üçüncü fıkra nedeniyle karantina
uygulanan bakımevleri ya da hayvan otellerinden karantina süresince herhangi
bir şekilde hayvan çıkışına izin verilmez.
(17) On üçüncü fıkra doğrultusunda uygulanan
karantina tedbirleri laboratuvar sonucunun menfi çıkması halinde resmi
veteriner hekim tarafından teklif edilerek il veya ilçe müdürlükleri tarafından
kaldırılır. Karantina tedbirlerinin kaldırıldığı konusunda kuduz şüpheli bölge
içerisinde kalan il veya ilçe müdürlükleri bilgilendirilir.
Hastalık teyit edildikten sonra alınacak önlemler
MADDE 13 –
(1) Şüpheli bir hastalık durumunun kuduz vakası olduğunun laboratuvar
tarafından teyit edilmesinden sonra, durum sağlık müdürlüğüne bildirilir, resmi
veteriner hekim vakanın olduğu yere gider, hastalık çıkış raporu düzenler,
hayvan sağlık zabıtası komisyonunu yeniden toplar, gerekli tedbirleri karara
yazdırarak imza altına aldırır. Belediyeler, muhtarlıklar, hayvan sahipleri ve
diğer kurumlar hayvan sağlık zabıtası komisyon kararında belirtilen hususlar
ile resmi veteriner hekim tarafından teklif edilen önlemleri uygulamakla
yükümlüdür.
(2) Kuduz hastalığı teyit edildikten sonra resmi
veteriner hekim aşağıdaki önlemleri alır:
a) Hastalık şüphesi esnasında kuduz şüpheli bölge
olarak belirlenen alan ya da alanlar aşağıda belirtilen hususlar dikkate
alınarak kuduz risk alanı olarak ilan edilir:
1) Arazi özellikleri, çevre şartları ve işletmelerin
biyogüvenlik koşulları dikkate alınarak, bazı yer ve işletmelerin kuduz risk
alanına dahil edilmesi ya da dışına çıkarılması il ve ilçe müdürlüklerinin
yetkisindedir. Bu yetki dahilinde resmi veteriner hekim raporu neticesinde
hayvan sağlık zabıtası komisyon kararı ile kuduz risk alanı hastalık teyit
edilen işletmeyle sınırlandırılabilir. Kuduz risk alanı içerisinde birden çok
il ve ilçe müdürlüğü görev alanına girmesi durumunda, her il ve ilçe müdürlüğü
kendi görev alanında alınacak tedbirlerden sorumludur. Hastalık teyit edilen il
veya ilçe müdürlüğü kuduz risk alanı içerisinde kalan il veya ilçe
müdürlüklerini bilgilendirir.
2) İl ve ilçe müdürlükleri hastalık vakasının tespit
edildiği yer ve epidemiyolojik durumu dikkate alarak gerekli görülmesi
durumunda kuduz risk alanında ve dışında bulunan meraların bir kısmını ya da
tamamını yasaklamakta yetkilidir.
3) Kuduz risk alanı dışındaki meraların yasaklanması
ile bazı yer ve işletmelerin kuduz risk alanına dahil edilmesi ya da
çıkarılması, bu doğrultudaki resmi veteriner hekim raporu neticesinde hayvan
sağlık zabıtası komisyon kararı alınmasından sonra il ve ilçe müdürlüklerince
gerçekleştirilir.
b) Kuduz risk alanına giden tüm yollar ve bölgenin
uygun yerlerine üzerinde Kuduz Risk Bölgesi yazan okunaklı ve dayanıklı
tabelalar yerleştirilir. Belediyeler ve muhtarlıklar tabelaların güvenliğinden,
hastalık sönüşü yapılana kadar yerlerinde durmasından sorumludur.
c) Aşılı olmaları şartıyla, avda olan av köpekleri,
sürüleri koruyan çoban köpekleri, tasma ve kayış benzeri sınırlayıcı bir
önlemle birlikte kendisine itaat ettikleri bir insan refakatinde bulunan
köpekler istisna olmak üzere aşılı dahi olsalar köpek ve kedilerin kuduz risk
alanında dolaşmaları yasaklanır.
(3) Hastalık teyidi yapıldıktan sonra kuduz risk
alanı içinde teyit edilen vaka ile teması tespit edilen işletmelerdeki
hayvanlar işletme dışına çıkamaz, bu işletmelere yeni hayvan getirilemez.
Hastalık teyit edilen hayvanlar ile bu hayvanın ait olduğu işletmedeki
hayvanların sütleri imha edilir. Hastalık teyit edilen işletmenin dışındaki
hayvanlardan elde edilen sütler, pastörizasyon veya sterilizasyon işlemlerinden
birine tabi tutularak pastörize süt veya sterilize süt olarak tüketime sunulur.
(4) Teyit edilen vaka ile teması olmayan kuduz risk
alanı içindeki diğer işletmelerde uygulanacak hareket kısıtlamaları resmi
veteriner hekim tarafından teklif edilir ve hayvan sağlığı zabıtası komisyonu
kararında belirtilir.
(5) Hareket kısıtlaması uygulanan işletmelerde
bulunan hayvanlar bir yıl öncesinden aşılanmış ve hastalık şüphesi durumunda
teması takiben aşılama tekrarlanmış ise, 12 nci maddenin birinci fıkrasının
(g) bendi gereğince uygulanan hareket kısıtlaması ikinci aşılama tarihinden
sonraki iki ay sonunda resmi veteriner hekim görüşü alınarak kaldırılabilir.
(6) 12 nci maddenin sekizinci fıkrası gereğince
toplanarak bakımevlerine konmuş olan kedi ve köpekler hastalık sönüşü yapılıp
il veya ilçe müdürlüğünce resmi olarak izin verilene kadar bakımevlerinden
salınamazlar.
(7) 12 nci maddenin sekizinci ve dokuzuncu fıkrasında
belirtilen hükümlerin yerine getirilmemesi durumunda, hastalık vakasının teyit
edildiği yerdeki sahipsiz kedi ve köpekler öldürülerek imha edilir.
(8) Teyit edilen vaka ile doğrudan temasları olmaması
koşulu ile 12 nci maddenin birinci fıkrasının (d) ve (e) bentleri kapsamında
müşahede altına alınmış olan hayvanların müşahedelerine hastalığın resmi olarak
teyit edilmesinden sonra da devam edilir. İlgili madde hükümleri hastalığın
resmi olarak teyidinden sonra da geçerliliğini sürdürür.
(9) Isırılma nedeniyle müşahede altına alınan
hayvanları ısıran hayvanda kuduz hastalığının resmi olarak teyit edilmesi
halinde bu hayvanın ısırdığı hayvanlar müşahede sonucu beklenilmeden öldürülür
ve imha edilir.
(10) Hastalık belirtisi göstermeyen ısırılan
hayvanlar resmi veteriner hekimin uygun görüş vermesi ile üçüncü ve dokuzuncu
fıkra hükümlerine istisna olarak vakit geçirilmeden kesilebilir. Bu hayvanların
ısırılan bölgeleri ve sinir dokuları imha edilir, kesimin yapıldığı kombinada
kavurma yapılması şartı ile etleri tüketime sunulabilir.
(11) Resmi olarak hastalık teyidinin yapıldığı
yerlerde ısırılan hayvanların müşahede yerinden kaçması halinde 12 nci maddenin
birinci fıkrasının (f) bendinde belirtilen hükümler uygulanır, kaçan hayvanlar
yakalanarak öldürülür ve imha edilir.
(12) Bakımevlerinde ya da hayvan otellerinde
hastalığın resmi olarak teyit edilmesi halinde şüphe durumunda belirlenmiş olan
alanlar kuduz risk alanı olarak ilan edilir. Kuduz risk alanında değişiklik
yapılması gerektiğinde ikinci fıkranın (a) bendinde belirtilen hükümler
uygulanır.
(13) Bakımevlerinde ya da hayvan otellerinde
hastalığın resmi olarak teyit edilmesi durumunda, hastalık teşhis edilen
hayvanla temasta bulunan hayvanlar öldürülür ve imha edilir. Diğer hayvanlar
için 12 nci maddenin onüçüncü ve ondördüncü fıkralarında belirtilen karantina
tedbirleri altı ay süreyle uygulanır.
(14) Yabani memeli hayvanlarda bir kuduz vakası
tespit edildiğinde resmi veteriner hekim aşağıdaki önlemleri alır:
a) Vaka merkez kabul edilerek kırk kilometre
yarıçaplı alan kuduz risk alanı ilan edilir. Bu alanda bulunan köpeklerin
aşılanması en kısa sürede tamamlanır.
b) Yabani hayvan vakaları sebebiyle ilan edilen kuduz
risk alanında meraların yasaklanması, köpekler için hareket kısıtlamaları ile
kısıtlanacak yerler ve çiftlik hayvanlarında aşılama yapılacak yerler resmi
veteriner hekim raporu doğrultusunda il ve ilçe müdürlüklerince ilan edilir.
c) Yarasalarda kuduz vakası tespit edildiğinde,
Ulusal Referans Laboratuvarı görüşü alınarak kuduz risk alanı ilan edilebilir.
Bu durumda uygulanacak aşılama ve kısıtlama tedbirleri Ulusal Referans
Laboratuvarı görüşü alınarak belirlenir.
(15) 12 nci maddenin birinci fıkrasının (g) bendi ve
bu maddenin dokuzuncu, onuncu, onbirinci fıkraları ile hareket ve kesim
konularına getirilen istisnalar bu madde hükümleri için de geçerlidir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Tedbirlerin kaldırılması
MADDE 14 –
(1) Hastalık teyidinden sonra, kuduz risk alanında yeni bir vaka görülmemesi ve
karantina altındaki hayvanların tamamının hasta olmadıkları anlaşıldığında
hastalık sönüşü yapılır ve yürürlükte olan tedbirler kaldırılır.
(2) Karantina altına alınan hayvanların kedi, köpek,
et yiyen, sığır, manda ve tek tırnaklı olması durumunda, yeni bir vaka
görülmemesi şartı ile karantina başlangıcından altı ay sonra hastalık sönüşü
yapılarak tedbirler kaldırılır.
(3) Karantina altına alınan hayvanların koyun, keçi,
domuz ve kanatlı olması durumunda, yeni bir vaka görülmemesi şartı ile
karantina başlangıcından üç ay sonra hastalık sönüşü yapılarak tedbirler
kaldırılır.
(4) Karantina tedbirlerinin yabani hayvan saldırıları
nedeniyle uygulandığı durumlarda, yeni bir vaka görülmemesi şartı ile karantina
başlangıcından altı ay sonra hastalık sönüşü yapılarak tedbirler kaldırılır.
(5) Hastalık vakasının diğer hayvanlar ile teması
olmadığı ya da sınırlı bir teması olduğu kesin olarak tespit edilir ve temas
ettiği hayvanlar öldürülerek veya kesilerek bertaraf edilirse, resmi veteriner
hekim tarafından teklif edilerek bu maddede belirtilen süreler beklenilmeden
hastalık sönüşü yapılabilir ve tedbirler kaldırılabilir.
(6) Karantina esnasında yeni bir vaka görülmesi
halinde, yeni vakanın görülme tarihinden itibaren hayvan türüne göre tedbirler
üç ya da altı ay uzatılır.
(7) Karantina tedbirlerinin kaldırıldığı konusunda
kuduz risk alanı içerisinde kalan il veya ilçe müdürlükleri bilgilendirilir.
Temizlik ve dezenfeksiyon
MADDE 15 –
(1) Yetkili otorite tarafından, temizlik, dezenfeksiyon ve kuduz virüsünün elimine
edilmesi için aşağıdaki önlemler alınır:
a) Dezenfeksiyonda kullanılacak dezenfektanlar ve
konsantrasyonları yetkili otorite tarafından belirlenir.
b) Temizleme, dezenfeksiyon ve arındırma işlemleri,
resmi gözetim altında hastalık etkeninin yayılma ve hayatta kalma riskini yok
edecek şekilde yürütülür.
c) Dezenfeksiyon işleminden önce, işletme ve
çevresinin mekanik temizliği tam olarak yapılır.
ç) Kuduz virüsü ile kontamine veya olması muhtemel
olan ve temizlenip dezenfekte edilmesi etkin bir şekilde yapılamayacak alet,
ekipman ve materyal imha edilir.
İdari yaptırımlar
MADDE 16 – (1)
Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlar hakkında 5996 sayılı Veteriner
Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 36 ncı maddesinin ilgili
hükümlerine göre idari yaptırımlar uygulanır.
Yürürlük
MADDE 17 – (1)
Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 18 –
(1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı yürütür.