ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA
DAİR YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 –
(1) Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların mekanik titreşime maruz kalmaları sonucu
oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için asgari
gereklilikleri belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 –
(1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu kapsamındaki işyerlerinde uygulanır.
Dayanak
MADDE 3 –
(1) Bu Yönetmelik,
a) 20/6/2012
tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesine
dayanılarak,
b) 25/6/2002
tarihli ve 2002/44/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine paralel
olarak,
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 –
(1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bütün vücut
titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için
risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya
yol açan mekanik titreşimi,
b) El-kol
titreşimi: İnsanda el-kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve
güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas
bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi,
c) Maruziyet
eylem değeri: Aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden
kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değeri,
ç) Maruziyet
sınır değeri: Çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz
kalmaması gereken değeri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Eylem Değerleri
Maruziyet
sınır değerleri ve maruziyet eylem değerleri
MADDE 5 –
(1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, maruziyet sınır değerleri ve
maruziyet eylem değerleri aşağıda verilmiştir:
a) El-kol
titreşimi için;
1) Sekiz saatlik
çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 5 m/s2.
2) Sekiz
saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 2,5 m/s2.
b) Bütün vücut
titreşimi için;
1) Sekiz
saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 1,15 m/s2.
2) Sekiz
saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 0,5 m/s2.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İşverenin
Yükümlülükleri
Maruziyetin
belirlenmesi
MADDE 6 –
(1) İşveren, çalışanların maruz kaldığı mekanik titreşim düzeyini, işyerinde
gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde ele alır, gerekiyor ise ölçümler
yaptırarak mekanik titreşime maruziyeti belirler. Bu ölçümler, 20/08/2013
tarihli ve 28741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Hijyeni Ölçüm, Test ve
Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmeliğe göre yapılır.
(2) Çalışanın
el-kol titreşimine maruziyetinin ölçümü, Ek-1’deki ve bütün vücut titreşimine
maruziyetinin ölçümü Ek-2’deki 2 nci maddeye uygun olarak yapılır.
(3) Mekanik
titreşime maruziyet düzeyi değerlendirilirken aşağıdakiler dikkate alınır:
a) Kullanılan
ekipmanla yapılan çalışmalardan elde edilen gözlem sonuçları.
b) Ekipmanın
üreticisinden elde edilecek bilgi de dahil olmak üzere, ekipmanda veya
ekipmanın kullanıldığı özel koşullarda oluşabilecek titreşimin büyüklüğü
hakkındaki bilgiler.
(4) Üçüncü
fıkradaki değerlendirme özel aygıt ve uygun yöntem kullanılarak yapılacak ölçüm
yerine geçmez.
(5)
Değerlendirme ve ölçüm sonuçları, gerektiğinde kullanılmak ve denetimlerde
gösterilmek üzere uygun bir şekilde saklanır.
Risk
değerlendirmesi
MADDE 7 –
(1) İşveren; 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanarak
yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
uyarınca işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde, mekanik
titreşimden kaynaklanabilecek riskleri değerlendirirken aşağıda belirtilen
hususlara özel önem verir;
a) Aralıklı
titreşim veya tekrarlanan şoklara maruziyet de dahil maruziyetin türü, düzeyi
ve süresine,
b) Maruziyet
sınır değerleri ve maruziyet eylem değerlerine,
c) Başta özel
politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanlar olmak üzere tüm çalışanların
sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine,
ç) Mekanik
titreşim ile çalışma ortamı arasındaki veya mekanik titreşim ile diğer iş
ekipmanları arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve güvenliğine olan
dolaylı etkisine,
d) İş
ekipmanlarının mekanik titreşim düzeyi hakkında, ilgili mevzuat uyarınca
imalatçılardan sağlanan bilgilere,
e) Mekanik
titreşime maruziyet düzeyini azaltacak şekilde tasarlanmış alternatif bir iş
ekipmanının bulunup bulunmadığına,
f) Bütün vücut
titreşimine maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri
dışında da devam edip etmediğine,
g) Düşük
sıcaklık gibi özel çalışma koşullarına,
ğ) Sağlık
gözetiminden elde edilen uygun en güncel bilgilere.
Maruziyetin
önlenmesi veya azaltılması
MADDE 8 –
(1) Riskler ile kaynağında mücadelenin uygulanabilirliği ve teknik gelişmeler
dikkate alınarak, mekanik titreşime maruziyetten kaynaklanabilecek riskler
kaynağında yok edilir veya en aza indirilir.
(2) Maruziyetin
önlenmesi veya azaltılmasında 6331 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde yer alan
risklerden korunma ilkelerine uyulur.
(3) Bu
Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet eylem değerlerinin
aşıldığının tespit edilmesi halinde; işveren, mekanik titreşime ve yol
açabileceği risklere maruziyeti en aza indirmek için özellikle aşağıdaki
hususları dikkate alarak teknik ve organizasyona yönelik önlemleri içeren bir
eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar:
a) Mekanik
titreşime maruziyeti azaltan başka çalışma yöntemlerini seçmek.
b) Yapılan iş
göz önünde bulundurularak, mümkün olan en düşük düzeyde titreşim oluşturan,
ergonomik tasarlanmış uygun iş ekipmanını seçmek.
c) Titreşime
maruziyeti azaltmak için bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan
oturma yerleri, el-kol sistemine aktarılan titreşimi azaltan el tutma yerleri
ve benzeri yardımcı ekipman sağlamak.
ç) İşyeri,
işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları uygulamak.
d) İşyerini ve
çalışma ortamını uygun şekilde tasarlamak ve düzenlemek.
e) Mekanik
titreşime maruziyetlerini azaltmak amacıyla, iş ekipmanını doğru ve güvenli bir
şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimi vermek.
f) Maruziyet
süresi ve düzeyini sınırlandırmak.
g) Yeterli
dinlenme aralarıyla çalışma sürelerini düzenlemek.
ğ) Mekanik
titreşime maruz kalan çalışana soğuktan ve nemden koruyacak giysi sağlamak.
(4) İşveren; bu
Yönetmeliğe göre alınacak önlemlerin, 6331 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi
uyarınca özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumlarına
uygun olmasını sağlar.
Maruziyetin
sınırlandırılması
MADDE 9 –
(1) Çalışanın maruziyeti, hiçbir koşulda bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde
belirtilen maruziyet sınır değerlerini aşmayacaktır. Bu Yönetmelikte belirtilen
tüm kontrol tedbirlerinin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerinin
aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren;
a) Maruziyeti,
maruziyet sınır değerinin altına indirmek üzere gerekli olan tedbirleri derhal
alır.
b) Maruziyet
sınır değerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve bunun tekrarını önlemek
amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik gerekli tedbirleri alır.
Çalışanların
bilgilendirilmesi ve eğitimi
MADDE 10 –
(1) İşveren; işyerinde mekanik titreşime maruz kalan çalışanların veya
temsilcilerinin, işyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonuçları ve
özellikle de aşağıdaki konularda bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini
sağlar;
a) Mekanik
titreşimden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla
alınan önlemler,
b) Bu
Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen maruziyet sınır değerleri ve
maruziyet eylem değerleri,
c) Mekanik
titreşimden kaynaklanabilecek risklerin değerlendirilmesi ve ölçüm sonuçları
ile kullanılan iş ekipmanlarından kaynaklanabilecek yaralanmalar,
ç) Mekanik
titreşime bağlı yaralanma belirtilerinin niçin ve nasıl tespit edileceği ve
bildirileceği,
d) İlgili
mevzuata göre, çalışanların hangi şartlarda sağlık gözetimine tabi tutulacağı,
e) Mekanik
titreşime maruziyeti en aza indirecek güvenli çalışma uygulamaları.
Çalışanların
görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması
MADDE 11 –
(1) İşveren, 6331 sayılı Kanuna göre bu Yönetmeliğin kapsadığı konular ile
ilgili çalışanların veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını
sağlar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Sağlık Gözetimi ve Özel Koşullar
Sağlık
gözetimi
MADDE 12 –
(1) Mekanik titreşime maruziyet sonucu ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarının
önlenmesi ve erken tanı amacıyla, işveren;
a) Çalışanların
aşağıdaki koşullarda sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar:
1) 6331 sayılı
Kanunun 15 inci maddesi ve ilgili mevzuat hükümlerine göre gereken durumlarda.
2) İşyerinde
gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonuçlarına göre gerektirmesi halinde.
3) Bu
Yönetmelikte belirtilen maruziyet eylem değerlerini aşan mekanik titreşime
maruziyetin olduğu her durumda.
b) Sağlık
gözetimi sonuçlarını dikkate alarak, gerekli koruyucu önlemleri alır.
(2) Sağlık
gözetimi, aşağıdakilere uygun olarak yürütülür;
a) Sağlığa
zararlı bir etki ya da belirli bir hastalık ile maruziyet arasında bir ilişki
olduğu tespit edilebildiği durumlarda çalışanların titreşime maruziyeti,
b) Hastalığın
veya etkilenmenin çalışanın özel çalışma koşullarından ortaya çıkma ihtimalinin
olması,
c) Hastalık
veya etkilenmenin saptanması için geçerli yöntemlerin bulunduğu durumlar.
(3) Sağlık
gözetimi sonucunda, çalışanda mekanik titreşime maruz kalmanın sonucu olarak
tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz bir sağlık etkisi saptanması halinde:
a) Çalışan,
işyeri hekimi tarafından kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilir.
Çalışanların özellikle, maruziyetin sona ermesinin ardından yapılacak sağlık
gözetimi ile ilgili bilgi ve önerileri alması sağlanır.
b) İşveren,
tıbbi gizlilik dikkate alınarak, sağlık gözetiminde saptanan dikkate değer
bulgular hakkında bilgilendirilir.
c) İşveren;
1) İşyerinde
yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirir,
2) Riskleri
önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirir,
3) Çalışanın
titreşime maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi de dahil, riskleri
önlemek veya azaltmak için gerekli tüm tedbirleri alır,
4) Benzer
biçimde maruz kalan çalışanların sağlık durumunun gözden geçirilmesi için
düzenli bir sağlık gözetiminin uygulanmasını sağlar. Böyle durumlarda işyeri
hekimi, maruz kalan çalışanlar için tıbbi muayene isteyebilir.
Özel
koşullar
MADDE 13 –
(1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından özel koşullar aşağıda
belirtilmiştir:
a) Deniz ve
hava taşımacılığında; çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunmasıyla ilgili
genel ilkelere uyulması koşuluyla, bütün vücut titreşimi bakımından, işin ve
işyerinin özellikleri açısından, alınan tüm teknik ve idari önlemlere rağmen
maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün olmadığı koşullarda, bu
Yönetmeliğin 9 uncu maddesi uygulanmaz.
b) Çalışanın
mekanik titreşim maruziyetinin genellikle 5 inci maddede belirtilen maruziyet
eylem değerlerinin altında olduğu ama zaman zaman belirgin değişiklikler
gösterdiği ve maruziyet sınır değerini aştığı durumlarda, bu Yönetmeliğin 9
uncu maddesi uygulanmaz. Bu durumda; 40 saatlik ortalama maruziyet değeri,
maruziyet sınır değerinden düşük olmalı ve çalışma ortamındaki farklı
kaynakların neden olacağı toplam riskin, maruziyet sınır değerine ulaşıldığında
oluşabilecek riskten daha az olduğu kanıtlanmalıdır.
c) Yukarıda (a)
ve (b) bentlerinde belirtilen uygulamaya, özel koşullar dikkate alınarak ortaya
çıkan risklerin en aza indirildiğinin ve ilgili çalışanların uygun sağlık
gözetimine tabi tutulduklarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş
müfettişlerince tespit edilmesi halinde dört yıl için izin verilebilir. Mevcut
durum, iyileştirici koşullar en kısa sürede sağlanarak ortadan kaldırılır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlükten
kaldırılan yönetmelik
MADDE 14 –
(1) 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete`de yayımlanan Titreşim
Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 15 –
(1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 16 –
(1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK 1
EL – KOL
TİTREŞİMİ
1.
Maruziyetin değerlendirilmesi
El-kol
titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi sekiz saatlik bir referans
döneme A(8) normalize edilen günlük maruziyet değerinin hesaplanmasına dayalı
olarak, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının
(rms) (toplam değer) kare kökü olarak ifade edilen, TS EN ISO 5349-1 “Mekanik
Titreşim – Kişilerin Maruz Kaldığı Elle İletilen Titreşimin Ölçülmesi ve
Değerlendirilmesi-Bölüm 1: Genel Kurallar” ile TS EN ISO 5349-2 “Mekanik
Titreşim – Kişilerin Maruz Kaldığı, Elden Vücuda İletilen Titreşimin Ölçülmesi
ve Değerlendirilmesi – Bölüm 2: İşyerlerinde Ölçme Yapmak için Pratik Kılavuz”
standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre yapılır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin
6 ncı maddesine göre yapılan ölçümde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) Kullanılan
yöntemler mekanik titreşime maruz kalan çalışanların kişisel maruziyetini
belirleyebilecek nitelikte olacaktır.
b) TS EN ISO
5349-1 ve 2 standartlarına ve bu standartların en güncel hallerine göre,
kullanılan cihazlar ve yöntemler, ölçülecek mekanik titreşimin
karakteristiğine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uyumlu
olacaktır.
c) Çift elle
kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için ayrı ayrı yapılacaktır. Maruziyet,
her iki eldeki en yüksek değer esas alınarak belirlenecek ve diğer el ile
ilgili bilgiler de verilecektir.
3. Etkileşim
Mekanik
titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise bu
Yönetmeliğin 7 nci maddesi birinci fıkrasının (ç) bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı
riskler
Mekanik
titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin
güvenliğini etkiliyor ise bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi birinci fıkrasının
(ç) bendi dikkate alınacaktır.
5. Kişisel
koruyucular
El-kol
titreşimine karşı kullanılan kişisel koruyucu donanım, bu Yönetmeliğin 8 inci
maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen önlemler ile ilgili eylem planına dahil
edilebilir.
EK 2
BÜTÜN VÜCUT
TİTREŞİMİ
1. Maruziyet
değerlendirmesi
Bütün vücut
titreşiminde maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi, günlük maruziyet değerinin
hesaplanmasına dayalı olarak sekiz saatlik dönemde A(8) sürekli ivme eşdeğeri
cinsinden tanımlanan en yüksek (rms) değeri olarak hesaplanan, TS EN
1032+A1:2011 “Mekanik Titreşim – Titreşim Emisyon Değerinin Belirlenmesi
Amacıyla Hareketli Makinelerin Deneye Tabi Tutulması” ile TS ISO 2631-1
“Mekanik Titreşim ve Şok-Tüm Vücut Titreşime Maruz Kalma
Değerlendirilmesi-Bölüm 1:Genel Kurallar” standartlarına ve bu standartların en
güncel hallerine göre yapılır.
Deniz
taşımacılığında, 1 Hz`in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin
6 ncı maddesine göre yapılan ölçümde kullanılan yöntemler, söz konusu mekanik
titreşime maruz kalan çalışanların kişisel maruziyetini belirleyebilecek
nitelikte olacaktır. Kullanılan yöntemler; ölçülecek mekanik titreşimin
özelliklerine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uygun
olacaktır.
3. Etkileşim
Mekanik titreşim,
elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise bu
Yönetmeliğin 7 nci maddesi birinci fıkrasının (ç) bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı
riskler
Mekanik
titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini
etkiliyor ise bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi birinci fıkrasının (ç) bendi
dikkate alınacaktır.
5.
Maruziyetin kapsamı
Özellikle,
yapılan işin doğası gereği çalışanın, işverenin gözetimindeki dinlenme
tesislerinden yararlandığı yerlerde, bu Yönetmeliğin 7 nci maddesi birinci
fıkrasının (f) bendi uygulanacaktır. Bu tesislerdeki bütün vücut titreşimi,
"zorunlu haller" dışında kullanım amaçlarına ve koşullarına uygun
düzeye indirilecektir.